De voortdurende uitbreiding van het arsenaal aan ‘doelgerichte’ oncologische medicijnen leidt tot de vraag naar meer en ook uitgebreidere moleculaire diagnostiek. Whole genome sequencing (WGS) kan in één keer alle genetische ‘doelen’ in kaart brengen. Resultaten van de WIDE-studie laten zien dat het toepassen van WGS in de dagelijkse ziekenhuisroutine goed mogelijk is en bovendien klinische meerwaarde heeft.
De tijd van de one size fits all-behandeling bij een bepaalde vorm van kanker ligt inmiddels ver achter ons. Vandaag de dag speelt het genetische profiel van de tumorcel een belangrijke, zo niet doorslaggevende rol bij het bepalen van de optimale therapie voor de individuele patiënt. Behandelaars beschikken tegenwoordig over een nog steeds groeiend arsenaal aan oncologische medicijnen die alleen effectief zijn, of juist niet effectief zijn, als het DNA van de tumorcellen een bepaalde genetische variant bevat. Daarnaast zijn bredere genetische signaturen, zoals homologe-recombinatiedeficiëntie (HRD), microsatellietinstabiliteit (MSI) en tumor mutational burden (TMB), soms van invloed op de therapiekeuze.
Uitdaging voor toekomst
De groeiende behoefte aan inzicht in het genetisch profiel van de tumor (en van de patiënt) leidt in de dagelijkse oncologische praktijk tot de vraag naar meer en ook uitgebreidere moleculaire diagnostiek. Voor de pathologielaboratoria en de deskundigen die de moleculaire diagnostiek voor de behandelaars uitvoeren betekent dit - naast meer werk - ook de uitdaging om voortdurend in staat te zijn de nieuwste, voor de kliniek relevante genetische biomarkers te bepalen. En de uitdaging deze bepalingen in de routinezorg in te passen.
In de routinezorg verloopt de moleculaire diagnostiek nog vaak gericht: is een bekende en in die tumorsoort vaak voorkomende DNA-afwijking wel of niet aanwezig? Hierbij kan sequentieel naar de aanwezigheid van één DNA-afwijking tegelijk worden gekeken (in een goedkope test) of in één keer naar een vooraf vastgesteld panel aan afwijkingen.
WGS
WGS is een relatief nieuwe techniek die in één keer het hele DNA-profiel in kaart brengt. Daarmee zijn alle potentiële doelen voor behandeling (ook doelen die in die betreffende vorm van kanker niet of niet vaak voorkomen) op te sporen. Zelfs doelen waarvan later pas bekend wordt dat ze van belang zijn voor de behandelkeuze kunnen in de uitkomst van de WGS teruggevonden worden.
Tot nu toe is de (dure) WGS-techniek vrijwel uitsluitend ingezet in het kader van klinische studies als DRUP en CPCT-02.1,2 In de WIDE-studie gingen onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek te Amsterdam en Hartwig Medical Foundation na in hoeverre WGS in de dagelijkse ziekenhuisroutine is in te passen.3 Daarvoor moeten onder andere de tumormonsters op een andere manier worden behandeld dan tot nu toe. WGS vindt plaats op vers-bevroren weefsel, terwijl de tot nu toe gebruikte technieken gebruikmaken van formalinegefixeerd en in paraffine ingebed (FFPE) materiaal.
Klinische meerwaarde
De onderzoekers vergeleken de haalbaarheid, betrouwbaarheid en klinische waarde van de moleculaire diagnostiek met WGS met die van de standaard moleculaire diagnostiek aan de hand van tumorweefsel van 1.200 patiënten. Hieruit bleek om te beginnen dat moleculaire diagnostiek met WGS logistiek en technisch goed uitvoerbaar is in de routinezorg. De doorlooptijd is vergelijkbaar bij beide vormen van diagnostiek. Daarnaast is WGS betrouwbaar: van alle 896 DNA-afwijkingen die met de routinediagnostiek in principe konden worden opgespoord, kwamen er met de routinediagnostiek 99,7% aan het licht tegenover 99,2% met WGS.
De WIDE-studie toont ook de klinische meerwaarde aan van WGS. Bij de 848 patiënten bij wie WGS succesvol kon worden uitgevoerd, werden in totaal 936 DNA-afwijkingen gevonden waarvoor een gerichte behandeling (regulier of in studieverband) beschikbaar was. Van die 936 DNA-afwijkingen waren er maar 343 (36%) ook aan het licht gekomen in de routinediagnostiek. En een substudie van de WIDE-studie toonde daarbij aan dat op basis van de WGS-uitkomsten bij twaalf van 83 sarcoompatiënten de eerder gestelde diagnose en het behandelbeleid moest worden bijgesteld.4
Implementatie
Met de WIDE-studie tonen de onderzoekers aan dat het logistiek en technisch haalbaar is WGS in de routinematige moleculaire diagnostiek op te nemen en dat WGS klinische meerwaarde heeft ten opzichte van de huidige routinediagnostiek. Verdere implementatie binnen de Nederlandse ziekenhuizen is gewenst, stellen de onderzoekers. Of WGS bij iedere patiënt kosteneffectief is, en of routinematige WGS in alle ziekenhuizen kosteneffectief is, zijn nog openstaande vragen.
Referenties
1. DRUP Study. Te raadplegen via drupstudy.nl
2. CPTC-02 studie. Te raadplegen via www.cpct.nl/cpct-02
3. Samsom KG, et al. J Pathol 2022;258:179-88.
4. Schipper LJ, et al. Cancers (Basel) 2022;14:436.
Dr. Marten Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2022 vol 13 nummer 5
DEEL DIT ARTIKEL:
