Borstkankerchirurg prof. dr. Marie-Jeanne Vrancken Peeters is recent benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Faculteit der Geneeskunde van de Universiteit van Amsterdam (AMC-UvA). Op 6 oktober jl. gaf zij haar oratie, Borstkanker: zorg op maat!, in de Oude Lutherse kerk te Amsterdam. “Bij zorg op maat behandel je niet meer dan nodig, ofwel de-escalatie van behandeling, en wel meer als het wél nodig is.”
Marie-Jeanne Vrancken Peeters werd in Leiden opgeleid tot chirurg, en deed daarna de vervolgopleiding gastro-intestinale chirurgie in het Academisch Medisch Centrum (AMC) te Amsterdam. Eenmaal werkzaam in het Antoni van Leeuwenhoek behandelde ze de eerste tien jaar zowel patiënten met maag-slokdarmkanker als met borstkanker. Sinds 2015 richt ze zich exclusief op borstkanker. Haar leerstoel gaat over borstkankerzorg op maat.
“Borstkankerzorg op maat is echt kijken naar de individuele patiënt met die individuele tumor, en wat daar de beste behandeling voor is. Niet meer behandelen dan nodig, ofwel de-escalatie van behandeling, en wel meer behandelen als het wél nodig is,” aldus Vrancken Peeters. “Het gaat daarbij nadrukkelijk over zorg op maat, en niet behandeling op maat. Met zorg bedoelen we: hoe past dit in het hele leven van iemand met borstkanker. Dat is wat anders dan alleen kijken naar een tumor met bepaalde karakteristieken en behandelmodules die daarbij horen. Het gaat over de persoon die erbij hoort, en hoe deze in het leven staat.”
Hoogleraar worden was niet haar uitgesproken doel. “De benoeming heeft mijn leven ook niet veranderd. Mijn ambitie was om het onderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek levendig te houden. Als ik nu geen hoogleraar was, dan liep het onderzoek ook door. Door de leerstoel staat de onderzoekslijn echter wel nadrukkelijker. Dat is prettig voor de promovendi, hun begeleiders, en degenen die het onderzoek financieren. Zij kunnen zien: het past echt in de onderzoekslijn van het Antoni van Leeuwenhoek. Dat is heel goed, denk ik.”
Eigen ervaring
In haar oratie sprak Vrancken Peeters over haar eigen ervaring als borstkankerpatiënt. In de zomer van 2003 werd zij, al werkend als chirurg in het AMC, gediagnosticeerd. De dag nadat haar behandeling met haar werd besproken werd Vrancken Peeters opnieuw gezien. “Ze hadden nogmaals over mij nagedacht. Vrij vertaald betekent dat: we hebben jou als individu gezien,” vertelde Vrancken Peeters in haar oratie. Ze kreeg uiteindelijk geen chemotherapie, maar zorg op maat, met minder behandeling dan de richtlijn voorschreef.
“Ik had op dat moment niet echt door dat ik zorg op maat kreeg. Dat besef kwam pas in de loop van de jaren erna. Snel na mijn eigen diagnose begon ik met de patiëntenzorg voor borstkankerpatiënten in het Antoni van Leeuwenhoek, waarbij ik zorg op maat in de praktijk toepaste. Dat deed ik bewust, onder andere door mijn eigen ervaring. Naast de patiëntenzorg verrichten wij in het Antoni van Leeuwenhoek veel onderzoek. De realisatie dat dit zich ook allemaal rondom ditzelfde thema afspeelde, kwam pas later,” legt Vrancken Peeters uit. “Zo gaat dat dus kennelijk.”
Van onderzoek naar praktijk
Vrancken Peeters sprak in haar oratie over de relatief unieke positie van het Antoni van Leeuwenhoek, waar onderzoeksresultaten snel hun weg naar de praktijk vinden en wat zorg op maat mogelijk maakt. De ontwikkelingen in de richtlijnen van kankerzorg maken dit ook steeds meer mogelijk. “Vroeger waren richtlijnen logge instrumenten die één keer in de zoveel jaar geüpdatete werden. Nu zijn richtlijnen wat meer behapbaar, en kunnen ze sneller aangepast worden als er nieuwe onderzoeksresultaten zijn. Richtlijnen zijn een basis voor de zorg,” aldus Vrancken Peeters.
“Dat onderzoeksresultaten een deel van de zorgpraktijk worden voordat ze deel uitmaken van de richtlijn gebeurt eigenlijk continu. Dat heeft met Nederlandse patiënten te maken. Na uitleg over een bepaalde studie hebben ze een duidelijke mening. Tijdens het uitvoeren van het onderzoek gaat het al leven in de praktijk. Veel gerandomiseerde onderzoeken gaan op die manier over naar beschrijvende onderzoeken, waarin patiënten mogen kiezen omdat ze simpelweg niet meer gerandomiseerd willen worden.”
Benodigdheden
Het leveren van borstkankerzorg op maat is een paradigmaverschuiving, waarbij er anders naar de zorg moet worden gekeken. Volgens Vrancken Peeters is Nederland hiermee al een heel eind. “Ik denk dat de meeste borstkankerbehandelaars wel een soort trigger hebben en denken: dit is de richtlijn, maar wie heb ik nu voor me zitten, en wat geldt er voor deze patiënt? We hebben dat allemaal wel een beetje in het vizier tijdens het spreekuur en tijdens multidisciplinair overleg. In de centra waar veel onderzoek wordt gedaan gaat dat wel nog net iets makkelijker,” zegt Vrancken Peeters.
“In Nederland hebben we een heel mooi netwerk van borstkankerspecialisten. Het onderzoek wordt begeleid en gestimuleerd door de BOOG, de Borstkanker Onderzoek Groep. Hoe die resultaten worden geïmplementeerd in de praktijk, daar hebben we het NABON, het Nationaal Borstkanker Overleg Nederland, voor. In beide netwerken zijn alle specialisten vertegenwoordigd. Niet alleen chirurgen, maar ook bijvoorbeeld internisten, pathologen, radiologen en plastisch chirurgen. De lijntjes voor overleg zijn heel kort.” Het optimaal gebruikmaken van dit bestaande netwerk is een belangrijke vereiste voor het leveren van zorg op maat.
Ook de geneesmiddelenindustrie heeft een belangrijke rol in het mogelijk maken van zorg op maat, volgens Vrancken Peeters. Haar collega, internist-oncoloog prof. dr. Gabe Sonke, benadrukte dit in zijn oratie op 16 september jl., waarin hij ervoor pleitte dat onderzoek naar gepast gebruik een vaste rol krijgt in geneesmiddelenonderzoek. “Hij gaf het al aan zijn oratie: het is erg moeilijk om een bepaalde manier van voorschrijven nog te veranderen als een geneesmiddel al is geïntroduceerd. Medicijnprotocollen zijn vaak heel rigide.”
In haar oratie vertelde Vrancken Peeters dat behandelaars de verantwoordelijkheid hebben om de patiënt te voorzien van de juiste informatie, zodat deze zelf na kan denken over verschillende behandelopties. “Specifiek voor borstkanker zou ik willen dat er meer bekend wordt over dat het erg vaak voorkomt, maar dat er ook veel behandelmogelijkheden zijn. Een diagnose hoeft niet altijd te leiden tot veel onrust. Het zou goed zijn als meisjes en vrouwen weten hoe een zelfonderzoek precies werkt, vanaf welke leeftijd ze dit moeten gaan doen. Dat bewustzijn is deel van een groter project dat mensen leert meer verantwoordelijkheid te nemen, maar hen ook in staat stelt om mee te denken over hun behandeling.” Het vergroten van dit bewustzijn wil ze onder andere bereiken door een onderwijsprogramma op scholen over de meest voorkomende ziekten en welk gedrag de kans erop kan verminderen.
Onderzoek
Op dit moment begeleid Vrancken Peeters verschillende onderzoeken naar borstkankerzorg op maat. “We zetten ons in op het mogelijk maken van borstkankerscreening op maat, gebaseerd op het risicoprofiel van een individuele vrouw. Ook kijken we naar de zorg voor mensen met recidief borstkanker. Daar is een richtlijn voor, maar er is nog veel ruimte om bij deze patiëntgroep soms wat meer en soms wat minder te behandelen. Naast deze twee pijlers gaan we door met de al lopende studies naar een behandeling op maat die volgt op de systemische therapie.”
Dr. Nina Wubben, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2022 vol 13 nummer 6
DEEL DIT ARTIKEL:
