Hoewel cijfers uiteenlopen, wordt aangenomen dat circa één op de acht medisch specialisten burn-outklachten heeft. Dat zou meer bespreekbaar moeten worden, vinden Vicky Soomers (bestuurslid van De Jonge Specialist en internist-oncoloog in opleiding in het Radboudumc te Nijmegen), gynaecoloog Natascha Deguelle (St. Agnes-Hospital, Bocholt, Duitsland) en psychiater Hans Rode (HP Gezonde Geest, Utrecht). Zij hebben alle drie ervaring en expertise op het gebied van burn-out bij artsen.
Van alle aios in Nederland heeft circa 15% burn-outklachten. Dat is in 2015 gebleken uit een landelijke enquête van De Jonge Specialist, met gebruikmaking van de Utrechtse Burn-Out Schaal (UBOS). “In 2005 is het onderzoek ook gedaan. Toen had 21% last van burn-outklachten”, vertelt Vicky Soomers. “Het is nog niet duidelijk of echt sprake is van een afname, maar we kunnen wel concluderen dat er een probleem is. Vijftien procent is te hoog. Aios geven vooral aan dat de werkdruk hoog is, en dat zij een verstoorde werk-privébalans ervaren. We houden volgend jaar opnieuw een enquête en gaan dan meer in op oorzaken.”
Steeds vroeger
Soomers denkt dat sommige specialisten er vanuit hun werkcultuur trots op zijn dat ze veel uren maken. Tegelijk is het moeilijk om toe te geven dat dat zwaar is. “Ik zie om me heen wel collega’s met klachten van burn-out, en ik heb de indruk dat dat steeds vroeger in hun carrière gebeurt. Maar het is natuurlijk erg moeilijk om al aan het begin van je loopbaan te moeten erkennen dat het werk zwaar is. Terwijl je juist dan je werk nog kunt aanpassen zodat je op een gezonde manier kunt blijven werken.”
Uit de enquête bleek dat een kwart van de respondenten (1.231 aios uit 33 specialismen) zich uitgeput voelde. Dat is bijna twee keer zo veel als onder een vergelijkbare groep van de algehele bevolking. De aios voelen zich wel bevlogen in het werk. Soomers: “Het lijkt erop dat zij hun werk leuk vinden en betrokken zijn. Maar misschien nemen zij juist daardoor te veel hooi op hun vork.”
Hoge werkdruk en burn-outklachten kunnen volgens Soomers worden voorkomen door bijvoorbeeld minder over te werken, minder administratie buiten werktijden te verrichten, of door taakverschuiving binnen de zorg. Ze adviseert aios om ongezonde werksituaties te bespreken met mensen om hen heen. “Het is vaak geen probleem van het individu, maar van een team. Samen kun je werken aan verandering van situaties. Maar het is een lastig punt om te bespreken. En cultuuromslag kost tijd.”
Bespreekbaar maken
Natascha Deguelle verzorgt naast haar werk als gynaecoloog cursussen mindfulness voor patiënten en medisch professionals en schrijft blogs voor Medisch Contact. Bijna tien jaar geleden maakte zij zelf burn-outklachten mee en ze wil het onderwerp bespreekbaarder maken. “Ik werkte toen als arts voor arbeid en gezondheid in het ziekenhuis in Heerlen. Er waren veel veranderingen in de zorg en eigenlijk sliep ik al maanden niet goed. En hoewel ik deskundig was in het voorkómen van burn-out, overkwam het me toch.” Deguelle vond het moeilijk om grenzen aan te geven, nam werk mee naar huis, en werd onzeker en minder efficiënt. “Je belandt in een neerwaartse spiraal. Je probeert je werk nog aan te passen, maar je komt er gewoon niet meer uit. Op een gegeven moment brak ik. Ik zat in mijn kantoor en kon niet meer stoppen met huilen.”
Deguelle belandde bij de bedrijfsarts. Ze schakelde een psycholoog in en ging werken aan haar lichamelijke en mentale conditie. Dat deed zij met mindfulnessmeditatie, goede voeding, wandelen en fietsen. Uiteindelijk besefte Deguelle dat zij niet op de goede werkplek zat. “Ik miste vooral de zingeving. Ik denk dat je veel stress kunt hanteren als je weet dat die stress zin heeft, bijvoorbeeld voor betere patiëntenzorg of voor je professionele ontwikkeling. Maar de nuance tussen alle meespelende factoren is voor iedereen anders. En als we kijken naar de burn-outpercentages onder medisch specialisten, dan gaat het allereerst over de organisatie van de zorg. Daar moeten we kritisch naar kijken. En er moet meer gesproken worden over werkdruk en burn-out. Maar dat is in de medische wereld nog steeds moeilijk.”
Hele toer
Hans Rode schrijft voor de website voormedici.nl onder meer blogs voor artsen over gezond functioneren. Hij ziet en spreekt artsen met allerlei klachten van vermoeidheid of burn-out en geeft trainingen en workshops om artsen gezonder te laten werken. Het is voor dokters soms een hele toer om goed in het zadel te blijven, weet hij. “Uit de literatuur blijkt dat burn-out onder artsen in de Verenigde Staten de afgelopen jaren flink is toegenomen: daar heeft meer dan de helft van de medici deze klachten. Uit enkele studies in Nederland blijkt dat dit cijfer in Nederland lager ligt. Maar artsen beleven het werk een stuk zwaarder dan mensen in veel andere beroepen en ze vragen vaak laat of niet om hulp.”
Dat in Nederland ongeveer één op de acht medisch specialisten last heeft van burn-outklachten, bleek met name uit een in 2016 gepubliceerd onderzoek.1 Klachten van oververmoeidheid of overspannenheid zijn niet alleen vervelend voor de arts zelf, maar raken ook direct aan de patiëntenzorg. “Er worden meer fouten gemaakt, onderzoeken en doorverwijzingen verlopen minder goed en patiënten zijn minder tevreden”, zegt Rode. “De hele behandeling verloopt suboptimaal als een arts niet goed in z’n vel zit.”
Reset room
In het dagelijks werk hebben artsen vrijwel geen mogelijkheid om even rust te nemen en bij te komen. Rode vertelt dat enkele ziekenhuizen in de VS daarom een reset room hebben ingericht, een soort wellnesskamer voor dokters. “Daar is geen drukte, geen e-mail, geen hectiek. Het is een plek waar je je even kunt herpakken. Daar zijn ook gezonde snacks die de artsen als tussendoortje kunnen nemen. Ook dat draagt bij aan gezondheid in je werk. Het zijn relatief eenvoudige aanpassingen die een ziekenhuis kan organiseren, niet alleen voor de individuele arts, maar vooral ook ten behoeve van betere patiëntenzorg.”
Rode adviseert artsen vooral om autonomie te houden over de eigen agenda. Zelf bepalen hoeveel afspraken er in een dag passen, voorkomt overboeking. “En leg tijdig vrije dagen en vakanties vast, zodat je echt weg kunt. Goed plannen en vooruitzien geeft meer balans in je leven. Een arts kan er ook voor kiezen om korter te werken. Dat betekent soms minder inkomsten, maar meer levenskwaliteit.”
Referentie
1. Burnout bij jonge medisch specialisten zorgwekkend. Te raadplegen via www.utwente.nl/nieuws/!/2016/4/459508/burnout-bij-jonge-medisch-specialisten-zorgwekkend
Kees Vermeer, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2018 vol 9 nummer 1
DEEL DIT ARTIKEL:
