Afgelopen januari ging het Europese onderzoeksprogramma SOLVE-RD van start. Doel van dit unieke programma is om bij tienduizenden patiënten met een zeldzame (oncologische) aandoening de genetische oorzaak van hun ziekte te achterhalen en, indien mogelijk, te behandelen. Oncologie Up-to-date sprak prof. dr. Nicoline Hoogerbrugge, een van de betrokken Nijmeegse onderzoekers, over de opzet en benadering van SOLVE-RD. “In mijn ogen is de totstandkoming van SOLVE-RD een van de successen van de Europese Unie.”
Alleen al in Europa wonen miljoenen patiënten met een zeldzame aandoening. “Bij een aanzienlijk aantal van die patiënten lukt het ook na uitgebreid onderzoek niet om een oorzaak te achterhalen. Hierdoor hebben zij vaak langdurig te maken met onzekerheden over het verloop van hun ziekte. Daarnaast is het meestal niet mogelijk om deze patiënten een optimale behandeling aan te bieden. Ik zie deze cold cases dan ook als een van de grote drama’s in de geneeskunde en zou daar graag verandering in brengen”, aldus Nicoline Hoogerbrugge, hoogleraar Erfelijke kanker bij de afdeling Genetica van het Radboudumc te Nijmegen en coördinator van GENTURIS (Genetische Tumor Risico Syndromen), het Europese referentienetwerk (ERN) voor zeldzame vormen van erfelijke kanker. Om de situatie voor patiënten met een zeldzame ziekte te verbeteren besloten ERN GENTURIS en de ERN’s EURO-NMD, RND en ITHACA hun krachten te bundelen in een uniek project: SOLVE-RD; Solving the unsolved Rare Diseases.
SOLVE-RD
SOLVE-RD is een vijfjarig project dat in eerste instantie gedragen wordt door de vier genoemde ERN’s.1 Uit deze ERN’s is een consortium ontstaan van twintig Europese centra en één non-profitorganisatie uit de Verenigde Staten, gecoördineerd door toponderzoekers van het Radboudumc en de universiteiten van Tübingen (Duitsland) en Leicester (Verenigd Koninkrijk). Het primaire doel van SOLVE-RD is om de diagnostiek en behandeling van patiënten met een onverklaarde, zeldzame ziekte, waaronder erfelijke vormen van kanker, te verbeteren. Hiervoor zullen de onderzoekers het genetische, biochemische en klinische profiel van tienduizenden patiënten met een zeldzame ziekte in verschillende stappen bepalen en analyseren (zie Figuur 1). De achterliggende gedachte is dat door deze big-databenadering de biologische oorzaak van een groot aantal zeldzame ziekten vastgesteld zou kunnen worden.
Voor dit initiatief ontving het consortium in het kader van het Horizon 2020-programma van de Europese Unie een subsidie van vijftien miljoen euro. Hoogerbrugge: “Om op dit niveau met meer dan twintig centra samen te werken en de zorg voor patiënten met een zeldzame ziekte te verbeteren, is uniek in de wereld. Het is echt bijzonder dat we met onderzoekers uit zoveel verschillende landen en vakgebieden de gegevens van enorme aantallen patiënten delen en analyseren. Bovendien zijn naast de participerende centra ook verschillende Europese patiëntenorganisaties in de vorm van het overkoepelende EURORDIS nauw betrokken bij SOLVE-RD. Zo zijn zij bijvoorbeeld bij alle belangrijke vergaderingen aanwezig en worden zij in de besluitvorming meegenomen. Op die manier voorkomen we dat het onderzoek los komt van de werkelijkheid.”
Multiomics-benadering
De afgelopen vijf jaar heeft bij patiënten met een zeldzame aandoening de exoomanalyse, oftewel de analyse van de exomen van een individu, veel aandacht gekregen. Hoogerbrugge: “Hoewel deze benadering veel informatie heeft opgeleverd, heeft het bij de meeste patiënten niet geleid tot een diagnose. Daar was de patiëntenpopulatie in veel gevallen te klein voor. Daar hoopt SOLVE-RD verandering in te brengen, onder andere door in de moleculaire analyses diverse zeldzame aandoeningen te combineren. Soms kan eenzelfde gen namelijk betrokken zijn bij het ontstaan van verschillende aandoeningen, bijvoorbeeld kanker en ontwikkelingsstoornissen. We verwachten dan ook dat we veel meer analytische power hebben als we de exomen van niet honderden, maar duizenden patiënten met zeldzame ziekten analyseren. Bovendien zal voor verdere analyse bij een aantal patiënten niet alleen het exoom worden bepaald, maar ook de volgende stap gezet worden om het volledige genoom te lezen. Daarnaast worden ook het proteoom (eiwitexpressie), metaboloom (metabolietenexpressie) en/of epigenoom (status epigenetische modificaties) in kaart gebracht. Op deze manier wordt de kennis en kunde van verschillende vakgebieden bij elkaar gebracht. De gedachte is dat we door het delen van genetische, biochemische en klinische informatie meer voor de patiënten kunnen betekenen.”
De onderzoekers hopen met SOLVE-RD een relatief snelle start te maken door eerst de in voorgaand onderzoek bepaalde exomen van maar liefst 19.000 patiënten te analyseren. Een gigantische klus waaraan tal van bioinformatici zullen werken. “Op basis van de uitkomst van die analyses zal worden bepaald wat de logische vervolgstap is. Uiteindelijk zullen alle gegevens verzameld, opgeslagen en, op verschillende niveaus, gedeeld worden. Zo kunnen we ervoor zorgen dat zoveel mogelijk centra op een zorgvuldige manier van onze onderzoeksresultaten kunnen profiteren”, aldus Hoogerbrugge.
Behandeling verbeteren
Naast verbetering van de diagnostiek bij patiënten met een zeldzame aandoening is een belangrijk doel van SOLVE-RD om de behandeling van deze patiënten te verbeteren. “Als er bij een patiënt een genetisch defect wordt gevonden waarvan men vermoedt dat het verband houdt met zijn of haar ziekte, dan zal men met die informatie niet alleen de diagnostiek, maar ook de behandeling van die patiënt proberen te verbeteren. Zo zal men bijvoorbeeld direct nagaan of doelgerichte therapie met een specifieke remmer of ander middel een optie is. Daarnaast is het voor de patiënt en diens naasten natuurlijk ontzettend belangrijk te weten wat de oorzaak van zijn of haar ziekte is”, aldus Hoogerbrugge.
Referentie
1. SOLVE-RD-onderzoeksprogramma. Te raadplegen via www.solve-rd.eu
Dr. Robbert van der Voort, medical writer
Oncologie Up-to-date 2018 vol 9 nummer 2
DEEL DIT ARTIKEL:
