Verpleegkundig specialisten en physician assistants ontwikkelen een eigen beroepsdomein naast dat van medisch specialisten en verpleegkundigen. Dat blijkt uit onderzoek van het instituut Beleid & Management Gezondheidszorg (iBMG) van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. “De nieuwe zorgprofessionals zetten een nieuwe vorm van zorgverlening neer”, zegt dr. Iris Wallenburg, één van de projectleiders van het onderzoek.
Het onderzoek richtte zich op de wijze waarop taakherschikking tussen medisch specialisten en verpleegkundig specialisten of physician assistants in de praktijk vorm krijgt. In negen casestudies observeerden onderzoekers het dagelijks functioneren van de nieuwe beroepsbeoefenaars en hielden zij interviews met zowel hen als met mensen uit hun werkomgeving, zoals verpleegkundigen, aio’s en medisch specialisten. De casestudies bestreken een breed terrein van tweede- en derdelijnszorgorganisaties.
Zorginnovatie
Wallenburg: “De rol van de verpleegkundig specialist of physician assistant verschilt per casus en hangt sterk af van specifieke omstandigheden in de organisatie.” De onderzoekster doelt hiermee op zaken als de zorgsetting en de roostering in de organisatie, maar ook op de voorkeuren van de aldaar werkzame managers en professionals. Ondanks deze verschillende rollen ontwikkelen verpleegkundig specialisten en physician assistants in vrijwel alle casussen nieuwe taken. Hierdoor verandert niet alleen de taakverdeling maar zijn zij ook in staat de zorg te innoveren. Wallenburg: “Zij combineren bijvoorbeeld de medisch technische kant van ziekte en behandeling met de pyscho-sociale kant door begeleiding van patiënten en familieleden. Daarmee slaan ze een brug tussen de medisch specialisten en de verpleegkundigen, en versterken ze de samenwerking tussen die twee partijen. Daarnaast coördineren of organiseren zij de zorg rondom een patiënt, bijvoorbeeld als casemanager, waarbij ook kwaliteitsaspecten aan bod komen.”
Een voorbeeld hiervan is de verpleegkundig specialist die binnen de GGZ een bijwerkingenpoli had opgezet, waarin de invloed van medicatie op het leven van de patiënt werd bekeken. Ander voorbeeld:de verpleegkundig specialist oncologie verbond hogedosistherapie met praktische tips voor het dagelijks leven van de behandelde. Ook op de afdeling Neonatologie veranderde de physician assistant de zorgverlening door ouders veel meer bij de zorg te betrekken. “De meerwaarde van de nieuwe zorgprofessionals zit hem vaak in het verbinden van care en cure”, aldus Wallenburg.
Zelfstandigheid
Volgens de onderzoekers creëren de nieuwe professionals een eigen werkdomein waardoor er nauwelijks domeinstrijd is tussen gevestigde en nieuwe professionals. Binnen dat werkdomein behoren echter wel taken die voorheen aan de medisch specialist waren toebedeeld. In 2012 is de wet BIG aangepast voor deze taakherschikking, zodat verpleegkundig specialisten en physician assistants zelfstandig bepaalde handelingen mogen indiceren en verrichten. “Het onderzoek wijst uit dat deze mogelijkheid in de praktijk vaak niet volledig wordt benut”, vertelt Wallenburg. “Verpleegkundig specialisten en physician assistants werken vaak nog onder supervisie van een specialist. Dat komt deels vanuit de artsen die zich toch eindverantwoordelijk blijven voelen voor een patiënt, en niet altijd weten wat zij aan een verpleegkundig specialist of physician assistant hebben. Wij zagen dat de nieuwe beroepsbeoefenaars zich eerst moesten bewijzen om het vertrouwen van de arts te winnen en daarna pas meer ruimte voor praktisch handelen kregen.” Wallenburg vergelijkt de manier van opleiden van de nieuwe professionals met die van artsen in opleiding. “Alleen is van die laatste groep beter bekend wat zij allemaal kunnen.” Daarnaast dragen artsen taken niet altijd over, omdat zij anders zelf niet aan hun volumenorm kunnen voldoen. Wallenburg zegt hierover: “Door taken over te dragen, kun je ook meer taken aannemen en jezelf richting de zorgverzekeringen profileren als preferred provider.”
Profilering
Wallenburg wijst erop dat verpleegkundig specialisten en physician assistants zelf ook debet zijn aan de lokale beknotting van hun landelijke privileges. “Zij moeten zichzelf meer profileren en hun plek opeisen. Een van de ondervraagden voelde zich bijvoorbeeld niet zeker over het voorschrijven van medicijnen. Dan moet je kijken wat je daaraan kunt doen”, meent de onderzoekster. “Als verpleegkundig specialisten en physician assistants op het niveau van een verpleegkundige opereren, zijn ze overbodig. De wettelijke bevoegdheden voor het zelfstandig diagnosticeren en behandelen, hebben zij vooralsnog voor een periode van vijf jaar. Als die periode afloopt, moeten ze hun meerwaarde hebben aangetoond.”
Qua profilering zouden de verpleegkundig specialisten en physician assistants hun pijlen in meer richtingen moeten schieten dan zij nu doen. “De NAPA en de V&VN verzetten al veel werk, vooral op het gebied van wet- en regelgeving, waarbij zij in gesprek gaan met partijen als Zorgverzekeraars Nederland, VWS, de Federatie Medisch Specialisten en KNMG”, vertelt Wallenburg. “Het zijn echter kleine groepen professionals die het ook nog eens naast hun reguliere werk moeten doen.” Zij pleit ervoor dat de verpleegkundig specialisten en physician assistants zelf meer naar buiten treden. “Zij zijn teveel gericht op hun eigen werkomgeving. Dat is te lokaal. Zij moeten een stem laten horen als beroepsgroep, vergelijkbaar met de wetenschappelijke verenigingen van de medisch specialisten.”
Complex onderscheid
Mocht de aanpassing van de wet BIG gehandhaafd blijven, dan hoeft er volgens de onderzoekers niet getornd te worden aan de wettelijke bevoegdheden. “Alleen het wettelijk vastgelegde onderscheid tussen complexe en niet-complexe zorgtaken blijkt in de praktijk lastig, omdat de complexiteit van zorgin de dagelijkse zorgpraktijk voortdurend verandert”, verklaart Wallenburg. “Bovendien suggereert het onderscheid dat er duidelijke takenpakketten zijn, maar vaak behelst de zorg zoveel meer dan alleen die ene handeling.” Zij heeft het daarom liever niet over taken, maar over rollen. Die van de verpleegkundig specialist en de physician assistant zijn nog niet volledig tot wasdom gekomen. “Er is met vol enthousiasme gewerkt aan de ontwikkeling van de nieuwe beroepen en er is in korte tijd ook al veel gedaan. Het gevaar bestaat echter dat de ontwikkeling niet doorzet. Daar moet men heel alert op zijn. De verpleegkundig specialisten en physician assistants moeten hun rol doorontwikkelen met als focus de integratie van cure en care. Daar ligt hun kracht.”
Dr. M. Oosten, wetenschapsjournalist
DEEL DIT ARTIKEL:
