Bij lokaal gevorderd maagcarcinoom is de initiële stadiëring met gastroscopie, CT en stadiëringslaparoscopie suboptimaal, met name waar het de detectie van metastasen betreft. Daarom zullen Nederlandse onderzoekers in de recentelijk door KWF Kankerbestrijding gehonoreerde PLASTIC-3-studie de waarde onderzoeken van [18F]FAPI-PET/CT voor de stadiëring van lokaal gevorderd maagcarcinoom. Projectleider prof. dr. Lioe-Fee de Geus-Oei, nucleair geneeskundige bij het Leids Universitair Medisch Centrum te Leiden, de Universiteit Twente en de Technische Universiteit Delft, vertelt enthousiast over deze veelbelovende beeldvorming en over de opzet en uitvoering van PLASTIC-3.
Bij patiënten met maagcarcinoom bestaat de initiële stadiëring van de tumor uit een gastroscopie en een contrast-enhanced (CE) CT-scan van de thorax en het abdomen. “Peritoneale metastasen en metastasen op afstand worden echter vaak niet gedetecteerd met de CT-scan. Dit kan leiden tot overbehandeling met intensieve neoadjuvante chemotherapie en/of chirurgie zonder duidelijk overlevingsvoordeel. Tegelijkertijd is het risico op toxiciteit en complicaties als gevolg van deze behandelingen aanzienlijk. Daarom werd tot voor kort zowel [18F]FDG-PET/CT als stadiëringslaparoscopie routinematig uitgevoerd bij patiënten met lokaal gevorderd (cT3-4 en/of N+) maagcarcinoom die in aanmerking komen voor curatieve behandeling. Als bij dit onderzoek niet-operabele ziekte, peritoneale metastasen en/of metastasen op afstand worden vastgesteld, verandert de behandeling van in opzet curatief naar palliatief”, aldus Lioe-Fee de Geus-Oei.
PLASTIC-1
Van 2017 tot 2020 werd de meerwaarde van [18F]FDG-PET/CT en stadiëringslaparoscopie bij lokaal gevorderd maagcarcinoom geëvalueerd in de PLASTIC-1-studie. De Geus-Oei: “De resultaten van deze cohortstudie lieten zien dat de stadiëringslaparoscopie meerwaarde had voor het detecteren van peritoneale metastasen en/of niet-operabele ziekte, waardoor het aantal overbodige operaties aanzienlijk afnam.1 Dezelfde studie toonde echter ook aan dat de toegevoegde waarde van [18F]FDG-PET/CT zeer beperkt was. De [18F]FDG-PET/CT detecteerde bij slechts 1% van de patiënten extra metastasen die nog niet gevonden waren met stadiëringslaparoscopie en CECT, terwijl [18F]FDG-PET/CT metastasen op afstand miste bij ongeveer 8% van de patiënten. In de herziene Nederlandse richtlijn voor maagcarcinoom zal een [18F]FDG-PET/CT daarom niet langer geadviseerd worden voor de stadiëring bij patiënten met lokaal gevorderd maagcarcinoom. De de-implementatie van FDG-PET/CT zal bevorderd en systematisch gevolgd worden in de PLASTIC-2-studie.”
[18F]FAPI-PET/CT
Recentelijk werd door onderzoekers in Heidelberg, Duitsland, een veelbelovende tracer ontwikkeld: 18F-gelabelde fibroblast-activation protein inhibitor ([18F]FAPI). Zoals de naam suggereert is dit een gelabelde remmer van FAP, een transmembraaneiwit dat tot expressie komt op tumorgeassocieerde fibroblasten, stromale cellen die een belangrijke rol spelen bij de proliferatie, invasie en metastasering van tumorcellen en de onderdrukking van antitumorimmuunresponsen.2 Omdat FAP niet of nauwelijks tot expressie komt op normale fibroblasten en andere cellen, is FAPI zeer interessant voor de detectie en misschien ook behandeling van verschillende solide tumoren. Zo suggereerden de resultaten van enkele kleine studies dat PET met op FAPI gebaseerde tracers zeer geschikt is om bij patiënten met maagcarcinoom de primaire tumor en metastasen te detecteren en veel beter presteert dan [18F]FDG-PET/CT.3,4,5
KWF-project
De veelbelovende resultaten met FAPI waren voor De Geus-Oei reden om, samen met onder andere prof. dr. Jelle Ruurda (UMC Utrecht; projectleider van PLASTIC-1), bij KWF Kankerbestrijding een projectaanvraag in te dienen, en met succes. Doel van dit gehonoreerde project is om de toepasbaarheid en waarde te onderzoeken van [18F]FAPI-PET/CT als beeldvormende techniek voor de stadiëring van lokaal gevorderd maagcarcinoom. Hiertoe zal in de prospectieve PLASTIC-3-studie bij ongeveer 250 patiënten [18F]FAPI-PET/CT worden vergeleken met CECT en stadiëringslaparoscopie. Daarbij fungeren biopsie en follow-up als de gouden standaard.
De Geus-Oei: “Onze hypothese is dat [18F]FAPI-PET/CT de stadiëring van lokaal gevorderd maagcarcinoom optimaliseert en het aantal diagnostische kijkoperaties en overbodige maagoperaties aanzienlijk vermindert. De verwachting is dat dit onder andere zal leiden tot een betere kwaliteit van leven en een kostenbesparing voor de gezondheidszorg. Daarnaast zal de studie een definitief antwoord geven op de vraag of [18F]FAPI-PET/CT moet worden geïmplementeerd in de richtlijn.”
De leidende centra van deze studie zijn het Leids Universitair Medisch Centrum, het UMC Utrecht, het Erasmus MC in Rotterdam en de Universiteit Twente. Daarnaast hebben zes andere hoog-volume referentiecentra voor maagcarcinoom hun steun toegezegd, te weten: het Amsterdam UMC, het UMC Groningen, het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam, de Ziekenhuisgroep Twente in Almelo, het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en het Zuyderland Medisch Centrum Sittard-Geleen. Cyclotron Noordwest BV Alkmaar heeft aangegeven [18F]FAPI-74 op een gestandaardiseerde manier te distribueren naar alle deelnemende centra en SOFIE iTheranostics zal het precursor tegen kostprijs aanbieden en ondersteuning bieden bij eventuele productieproblemen en regelgeving.
De Geus-Oei benadrukt dat ook vertegenwoordigers van de patiëntenstichting SPKS – leven met maag-of slokdarmkanker intensief betrokken waren bij het ontwerp- en schrijfproces van de projectaanvraag en de informatiebrief voor de patiënten. “Bovendien zal het patiëntenperspectief gedurende de gehele looptijd van het project in overweging worden genomen en dragen patiënten bij aan de selectie van de tijdens de studie te gebruiken patiëntgerapporteerde ervaringsmeting. Om een succesvolle werving van patiënten te stimuleren, zal de SPKS actief informatie over de studie verspreiden via onder andere haar website.”
Andere toepassingen
Naast het gebruik van [18F]FAPI voor de stadiëring van lokaal gevorderd maagcarcinoom zijn er volgens De Geus-Oei aanwijzingen dat FAPI-tracers van waarde kunnen zijn voor de monitoring van de behandelrespons en als theranostische toepassing. “De niet-invasieve aard van PET/CT-scans maakt longitudinale analyse van tumorgroei en respons op therapie mogelijk. De preliminaire resultaten van klinisch onderzoek laten zien dat [18F]FAPI-PET/CT inderdaad veelbelovend is voor het monitoren van de respons op behandeling bij patiënten met maagcarcinoom en peritonitis carcinomatosa.4 Daarnaast wordt in enkele recentelijk gestarte klinische studies de uitkomst onderzocht van radionuclidetherapie met [177Lu]FAPI bij patiënten met FAPI-positieve tumoren. Hiervan zijn de eerste resultaten veelbelovend.6 Bovendien is er volop aandacht voor de waarde van [18F]FAPI-PET/CT bij maligniteiten anders dan maagcarcinoom.”2
Referenties
1. Gertsen EC, et al. JAMA Surg 2021;156:e215340.
2. Chandekar KR, et al. Diagnostics 2023;13:2018.
3. Qin C, et al. J Nucl Med 2022;63:81-8.
4. Kuten J, et al. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2022;49:743-50.
5. Li C, et al. Eur Radiol 2023;33:2779-91.
6. Baum RP, et al. J Nucl Med 2022;63:415-23.
Dr. Robbert van der Voort, medical writer
Oncologie Up-to-date 2023 vol 14 nummer 5
DEEL DIT ARTIKEL:
