Het SONCOS Therapie op Maat 2023 opende met een keynote van internist en NWO-voorzitter prof. dr. Marcel Levi over het onderwerp duurzaamheid en doelmatigheid. Dit mondde uit in een oproep aan artsen om zich publiekelijk steviger uit te spreken over de zeer hoge kosten van sommige geneesmiddelen.
Marcel Levi was, naar eigen zeggen, gevraagd om als relatieve buitenstaander - want niet actief in het oncologisch veld - met een frisse blik de discussie op gang te brengen over sommige aspecten van de huidige stand van zaken in de gezondheidszorg in het algemeen en de oncologie in het bijzonder. Hij begon die beschouwing met op te merken dat we momenteel “in de gouden eeuw van de geneeskunde leven. De biomedische kennis neemt nog steeds exponentieel toe, onze levensverwachting is hoger dan ooit, evenals de tienjaarsoverleving van oncologische patiënten. En je moet in Nederland bij wijze van spreken moeite doen om nog dood te gaan aan een myocardinfarct.”
Positieve berichtgeving
Desondanks zijn er valkuilen en problemen bij dit succes, stelde Levi. “Nu de kortetermijnresultaten van de oncologische behandelingen steeds beter worden, moeten we met de langere overleving van oncologische patiënten ook meer oog krijgen voor de langetermijneffecten van de behandelingen.” Daarnaast wees hij op de risico’s van al te enthousiaste berichtgeving over nieuwe behandelingen en/of nieuwe basale kennis, bijvoorbeeld uit de moleculaire geneeskunde. “Voor sommige aandoeningen heeft de kennis van genetica en moleculaire geneeskunde inderdaad grote vooruitgang en veel meer gepersonaliseerde behandelingen gebracht. Maar andere basale kennis heeft de patiënt nog steeds weinig opgeleverd. De kennis van mutaties in hemoglobine die leiden tot sikkelcelziekte heeft bijvoorbeeld nog steeds geen betere therapie opgeleverd.”
Overbehandeling
Passende zorg is, wat Levi betreft, momenteel vooral een kwestie van de juiste (beschikbare) therapie geven aan de juiste patiënt. Daarbij is op een aantal punten volgens hem nog wel winst te boeken. “Er vindt bijvoorbeeld nog relatief veel overbehandeling plaats in de laatste fase voor het levenseinde. Uiteraard is dat bij iedere patiënt een ingewikkeld verhaal, maar er is voldoende bewijs dat intensieve zorg aan het eind van het leven de kwaliteit van leven doorgaans niet ten goede komt en zelfs het overlijden kan versnellen. Die zorg is niet doelmatig.”
Ondoelmatig is volgens Levi ook de overschatting door patiënten van de voordelen van een behandeling en de onderschatting van de negatieve kanten ervan. “Als artsen moeten we daar iets mee. We kunnen meer ons best doen de patiënt te helpen realistisch te blijven.”
Zorgkosten
Ten slotte de hoge kosten van de zorg. Levi wees er op dat die kosten weliswaar rap blijven toenemen, maar dat dit in perspectief toch nog wel meevalt. “Er is berekend dat we in 2060 ongeveer 18% van het bruto nationaal product uitgeven, tegenover 12% nu. Is dat veel, 18%? Moeten we daarom bruut bezuinigen op zorgkosten? Als professionals mogen we wel wat tegengeluid geven. Momenteel geven mensen in Nederland gemiddeld jaarlijks 4.500 euro uit aan zorgpremie. Is dat veel? Aan je auto of je hypotheek geef je meer uit.”
Desondanks ziet Levi ook ‘perverse’ kostenstijgingen, met name in de prijs van geneesmiddelen. “Studies hebben uitgewezen dat alle gemaakte kosten voor een nieuw middel niet meer bedragen dan 20-25% van de uiteindelijke prijs. De rest is winst voor het bedrijf. Maar die hoge kosten maken wel dat we in de praktijk restrictief zijn in de toepassing ervan en ook dat er minder geld overblijft voor allerlei andere zaken in de zorg.”
Een van de zaken die artsen en onderzoekers zelf kunnen doen op dit gebied is volgens Levi “veel militanter zijn. We moeten opkomen voor onze patiënten, want wie zwijgt, stemt toe. Dus protesteer tegen dergelijke absurde prijzen. We geven miljarden teveel uit ten koste van onze en andere patiënten. Wat meer activisme zou zo gek niet zijn.”
Dr. Marten Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2023 vol 14 nummer 2
DEEL DIT ARTIKEL:
