Afgelopen november zijn acht hoogleraren geïnaugureerd als ‘Medical Delta-hoogleraar’. Hiermee hebben zij een aanstelling aan zowel een medische kennisinstelling (Leids Universitair Medisch Centrum/Universiteit Leiden, Erasmus MC/Erasmus Universiteit Rotterdam) als aan een technische (TU Delft). Vier van hen vertellen wat hun onderzoek kan betekenen voor de oncologie en de (extra) waarde van Medical Delta hierbij.
Voor wie het niet (meer) helder voor ogen staat: Medical Delta, wat is dat ook al weer? Medical Delta is zo’n vijftien jaar geleden ontstaan als een informele samenwerking tussen in technologie geïnteresseerde medici en in medische onderwerpen geïnteresseerde technologen van de universitaire kennisinstellingen in Zuid-Holland: TU Delft, Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)/Universiteit Leiden en Erasmus MC/Erasmus Universiteit Rotterdam. Die samenwerking is gaandeweg uitgegroeid en geformaliseerd tot een officiële organisatie met een bestuur, een wetenschappelijke raad en een maatschappelijke raad.1 Naast de genoemde universitaire kennisinstellingen zijn inmiddels ook vier hogescholen in Zuid-Holland verbonden aan Medical Delta.
“De rode draad binnen Medical Delta is het bevorderen van de interactie tussen de clinici en technologen, om zo te komen tot technologie die bijdraagt aan betere, snellere of meer kosteneffectieve gezondheidszorg”, omschreef bestuursvoorzitter prof. dr. Frank Willem Jansen in een interview voor de website DOQ onlangs de missie van Medical Delta.2 “Ik beschouw Medical Delta als een warenhuis waarin verschillende winkeltjes zijn gevestigd. Elk van die winkeltjes heeft zijn eigen specialiteiten, maar doordat ze onder één dak verkeren, is er veel onderling contact. Hierdoor is er volop gelegenheid om samen met anderen nieuwe producten te ontwikkelen.”
Steuntje in de rug
Al met al zijn er inmiddels ongeveer 360 wetenschappers verbonden aan Medical Delta. Onder hen 32 ‘Medical Delta-hoogleraren’, van wie er afgelopen november acht werden aangesteld. Medical Delta-hoogleraren hebben een aanstelling bij ten minste twee van de vijf academische instellingen die binnen Medical Delta zijn vertegenwoordigd, doorgaans een aanstelling in Rotterdam of Leiden én een aanstelling in Delft.
Zoals prof. dr. Marion Smits, sinds 2018 hoogleraar Radiologie aan het Erasmus MC en sinds afgelopen november tevens hoogleraar Neuroradiologie aan de TU Delft. Speerpunt van haar onderzoek is te komen tot tumordiagnostiek zonder daarvoor tumorweefsel uit de patiënt te moeten halen. Zij wil dat doel bereiken door het (nog) verder verbeteren en verfijnen van de mogelijkheden van beeldvormde technieken, in het bijzonder MRI. “Radiologie is natuurlijk een vakgebied dat zich vanaf het ontstaan ervan bevindt op het snijpunt van de medische en technische wereld. Zo was de grondlegger van het vak, Wilhelm Röntgen, een natuurkundige. Ik onderhoud dan ook al lange tijd tal van contacten met onderzoekers in Delft en Leiden, onder andere als medeprogrammaleider van het onderzoeksprogramma Medical Delta Cancer Diagnostics 3.0. De formele aanstelling nu als hoogleraar in Delft, en daarmee als Medical Delta-hoogleraar, voelt daarbij als een extra steuntje in de rug bij deze samenwerking. Het is nu nog logischer dat we samenwerken. Voor mijzelf is het nog vanzelfsprekender dat ik me bij elk onderzoek afvraag: wat kan Delft of wat kan Leiden hier nog aan bijdragen? En dat geldt ook omgekeerd: de partners in Delft of Leiden zullen samenwerking met het Erasmus MC nog meer vanzelfsprekend gaan vinden.”
Vreemde eend in de bijt
Voor biofysicus prof. dr. Gijsje Koenderink is het Medical Delta-hoogleraarschap vooral een mogelijkheid om haar onderzoek naar mechanische krachten in en op weefsel meer van medische context te voorzien. “Als biofysicus ben ik voor medici natuurlijk een vreemde eend in de bijt. Ik houd me bezig met kwantitatief onderzoek naar de mechanische eigenschappen van levende cellen. Het doel daarvan is een relatie te leggen tussen de moleculaire processen die zich in de cellen afspelen en de mechanische eigenschappen van de cellen. Zodoende hopen we beter te kunnen begrijpen wat er gebeurt in de meer complexe context van een compleet orgaan of weefsel. Aanvankelijk deed ik dit onderzoek in een heel natuurkundig gerichte omgeving, het AMOLF Instituut in Amsterdam. Sinds 2019 ben ik hoogleraar aan de TU Delft, waar we in een meer biologisch georiënteerde omgeving metingen doen aan levende cellen en hun interacties binnen weefsels. Nu ik ook ben verbonden aan het Erasmus MC, krijgen we meer contact met de medische wereld, waardoor we onze basale kennis kunnen koppelen aan klinische vraagstellingen. Zoals de vraag in hoeverre verstoringen in mechanische eigenschappen bijdragen aan de mogelijkheid van een tumorcel zich in zijn omgeving te handhaven, uit te groeien tot een tumor en te metastaseren. Mijn benoeming als Medical Delta-hoogleraar stimuleert de samenwerking tussen het meer medisch georiënteerde Erasmus MC en de meer technisch georiënteerde TU Delft. Betrokken onderzoekers kunnen gemakkelijker over en weer in de keuken kijken.”
Frisse blik
Wat heel inspirerend is in deze functie van bruggenbouwer tussen techniek en kliniek is dat je in contact komt met onderzoekers uit velden waarmee je voorheen nooit in contact bent geweest, voegt prof. dr. Ariane Briegel toe. Zij bestudeert als hoogleraar Ultrastructuurbiologie in het NeCEN te Leiden op elektronenmicroscopisch niveau hoe levende bacteriën interactie vertonen met hun directe omgeving. De kennis die dit oplevert kan klinisch van nut zijn, bijvoorbeeld om de groei van bepaalde bacteriën in of op het lichaam af te remmen of juist te stimuleren. Met behulp van een subsidie van KWF Kankerbestrijding is zij samen met het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie nu een onderzoek gestart naar de bruikbaarheid van E. coli-bacteriën als biosensor om in urine biomarkers van neuroblastoomcellen te ‘ruiken’.
“Door mijn aanstelling nu als hoogleraar aan de TU Delft kom ik specialisten tegen uit heel andere vakgebieden. Voor beide kanten is dit weliswaar wennen, bijvoorbeeld aan elkaars vaktaal, maar het is ook een bron van nieuwe ideeën en inspiratie. Als je steeds in je eigen onderzoeksveld blijft hangen, dreigt het gevaar dat je gaandeweg vastroest in je ideeën en opvattingen. Mensen uit andere disciplines hebben vaak een frisse blik op het onderwerp en stellen onverwachte vragen. Dat is spannend, want dat kan leiden tot nieuwe inzichten en je onderzoek een nieuwe draai geven.”
Minder strikte scheiding
Voor nucleair geneeskundige prof. dr. Lioe-Fee de Geus-Oei is haar Medical Delta-benoeming al haar derde hoogleraarschap. In 2013 werd zij benoemd aan de Universiteit Twente, in 2015 aan het LUMC en nu ook aan de TU Delft. “Je ziet dat in de loop der jaren de scheiding tussen technische en medische instituten minder strikt is geworden. Dat is mooi, want in de dagelijkse praktijk is die scheiding ook niet zo strikt. Neem mijn eigen vakgebied, de nucleaire geneeskunde. Dat bevindt zich op het snijpunt van de geneeskunde, natuurkunde, scheikunde, biochemie en farmacie. Het is voor verdere ontwikkeling van het vakgebied belangrijk dat je gemakkelijk in beide werelden terecht kunt. Door mijn aanstellingen aan zowel de medische als de technische instituten stap ik gemakkelijk binnen bij mensen die werken aan bijvoorbeeld nog gevoeligere detectoren voor de scanners, artificial intelligence om de data te interpreteren, nieuwe PET-tracers, et cetera. Ik ben door de aanstellingen aan de technische universiteiten ook ‘één van hen’. Andersom kan ik de technologen gemakkelijk in contact brengen met de medische wereld, zodat zij hun innovaties optimaal kunnen afstemmen op de klinische behoeften en daadwerkelijk in de praktijk kunnen testen. Dat het snijvlak tussen kliniek en techniek boeiend is, blijkt overigens ook uit de grote interesse voor de studie Klinische technologie. Dit jonge vakgebied wordt sinds 2003 aan de Universiteit Twente en sinds 2014 aan de Medical Delta-universiteiten gedoceerd. Klinisch technologen zijn het soort professionals dat hard nodig is bij het verbeteren van de gezondheidszorg. Na hun afstuderen zijn deze BIG-geregistreerde klinisch technologen zeer gewild op de arbeidsmarkt.”
Boegbeelden
Dat de vier onlangs benoemde Medical Delta-hoogleraren allen vrouw zijn, is overigens geen toeval, stelde Frank Willem Jansen in het eerder genoemde interview. “Het is een erkenning voor het werk en onderzoek dat vrouwelijke wetenschappers verrichten binnen Medical Delta. Medical Delta-hoogleraren zijn de boegbeelden van ons samenwerkingsverband. We hopen dat we hiermee jonge vrouwelijke wetenschappers en besturen van universiteiten inspireren om het aantal vrouwelijke wetenschappers in de top te verhogen.”
Referenties
1. Medical Delta. Te raadplegen via www.medicaldelta.nl
2. Medical Delta verbindt medische en technologische domein. Te raadplegen via www.doq.nl/medical-delta-verbindt-medische-en-technologische-domein/
Dr. Marten Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2023 vol 14 nummer 2
DEEL DIT ARTIKEL:
