Patiënten met een colorectaal of maagcarcinoom lopen het risico op uitzaaiingen naar het buikvlies. Tijdens het 5D’s 2e Multidisciplinair Gastro-intestinaal Oncologie Congres bespraken dr. Pieter Tanis (Academisch Medisch Centrum, Amsterdam) en dr. Johanna van Sandick (Antoni van Leeuwenhoek, Amsterdam) de rol van HIPEC bij de preventie c.q. behandeling van peritonitis carcinomatosa bij respectievelijk het colorectaal en maagcarcinoom.
“Een groot probleem bij peritonitis carcinomatosa is dat de aanwezigheid hiervan met de huidige beeldvormende technieken moeilijk is vast te stellen. Daardoor worden de uitzaaiingen vaak pas in een laat en dus moeilijk te behandelen stadium gezien”, schetste Tanis de huidige situatie. “De beste aanpak lijkt daarom bij patiënten met een hoog risico op peritonitis carcinomatosa een preventieve behandeling uit te voeren.” Klinische eigenschappen die bij patiënten met een colorectaal carcinoom samengaan met een verhoogd risico op peritonitis carcinomatosa zijn onder meer: pT4-stadium, perforatie van de darmwand en de aanwezigheid van maligne cellen in het peritoneale vocht.
Al dertig jaar lang wordt geprobeerd het ontstaan van peritonitis carcinomatosa bij colorectaal carcinoom te voorkomen of te verminderen met adjuvant toegediende peritoneale chemotherapie, voornamelijk bestaand uit 5-FU. Hiermee werd (soms) wel een lagere kans op het ontstaan van peritonitis carcinomatosa aangetoond, echter zonder eenduidig positief effect op de overleving van de patiënten. “De afgelopen jaren zijn enkele studies gepubliceerd waarin ook winst is behaald in de overleving. Hierbij werd gebruikgemaakt van HIPEC.1
“Dit waren echter geen gerandomiseerde studies. Vandaar dat nu een Nederlandse studie is gestart die gerandomiseerd onderzoekt wat de toegevoegde waarde is van een adjuvante HIPEC-behandeling bij patiënten met coloncarcinoom die een verhoogd risico hebben op het ontstaan van peritonitis carcinomatosa (www.colopec.nl).”2 In deze studie vindt enkele weken na de primaire resectie laparoscopische HIPEC plaats. “Een kleine haalbaarheidsstudie heeft uitgewezen dat deze aanpak veilig en uitvoerbaar is”, aldus Tanis.
PERISCOPE-studie
Van alle nieuw gediagnosticeerde maagkankerpatiënten in Nederland is bij circa 9% – dat wil zeggen bij ongeveer 200 patiënten per jaar – sprake van peritonitis carcinomatosa zonder uitzaaiingen naar andere plaatsen in het lichaam. “Tumordoorgroei in de maagwand, lymfklieruitzaaiingen en de aanwezigheid van maligne cellen in het peritoneale vocht gaan samen met een verhoogde kans op peritonitis carcinomatosa na een potentieel curatieve behandeling van maagkanker”, schetste Van Sandick de risicofactoren bij patiënten met een maagcarcinoom. Net als bij het colorectaal carcinoom biedt systemische chemotherapie ook bij buikvliesuitzaaiingen van een maagcarcinoom weinig soelaas. “De mediane overleving is slechts vier maanden.”
Bij deze patiëntenpopulatie heeft HIPEC nog geen vaste plaats in het behandelarsenaal. Verreweg de meeste patiëntenseries komen uit Azië en het is de vraag of die gegevens van toepassing zijn op de westerse patiënt. Zeer recentelijk toonde een Franse retrospectieve studie aan dat patiënten met een peritoneal cancer index (PCI) lager dan 7 én een completeness of cytoreduction score (CCS) van 0 kunnen genezen van een peritoneaal gemetastaseerd maagcarcinoom.3
Van Sandick: “In de series die tot nu toe zijn beschreven, lopen de gebruikte technieken zo sterk uiteen dat daar geen standaardprotocol uit te destilleren valt. Er is slechts één gerandomiseerde westerse studie beschreven met een zeer beperkt patiëntenaantal. Deze liet wel een verbeterde mediane overleving na HIPEC versus systemische chemotherapie zien.”
In het Antoni van Leeuwenhoek en het St. Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein loopt momenteel een pilotstudie (PERISCOPE I) om een veilig spoelschema te bepalen voor HIPEC bij maagkanker. Ondertussen wordt gewerkt aan de opzet van een gerandomiseerde, landelijke studie (PERISCOPE II) onder auspiciën van de Dutch Upper GI Cancer Group (DUCG). “Hierin testen we het effect van HIPEC in combinatie met cytoreductie en maagkankerchirurgie op de overleving van patiënten met een naar het buikvlies gemetastaseerd maagcarcinoom”, aldus Van Sandick.
Referenties
1. Sammartino P, et al. Int J Colorectal Dis 2014;29:1081-9.
2. Klaver CE, et al. BMC Cancer 2015;15:428.
3. Chia CS, et al. Ann Surg Oncol 2016 Jan 11. [Epub ahead of print]
Dr. Marten Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2016 vol 7 nummer 2
DEEL DIT ARTIKEL:
