De introductie van het vooruitstrevende MRIdian-systeem voor radiotherapie waarbij de tumor tijdens de bestraling zichtbaar is, bevestigt de vooraanstaande positie van Nederland bij onderzoek naar radiotherapie. Hoofd afdeling Radiotherapie van het VUmc prof. dr. Ben Slotman licht de meerwaarde van deze techniek voor de oncologie toe.
Het is een prachtige primeur voor het VUmc Cancer Center Amsterdam: de installatie van het eerste MRIdian-systeem in Europa. Na de Verenigde Staten en Zuid-Korea is Nederland hiermee het derde land dat over dit geavanceerde systeem beschikt. Het bijzondere van het systeem is dat het MRI-technologie en radiotherapie integreert waardoor de behandelaars in staat zijn om tijdens de radiotherapie de positie en vorm van de tumoren in kaart te brengen. Slotman, internationaal erkend expert op het gebied van de introductie en toepassing van nieuwe bestralingstechnieken, legt uit hoe groot de meerwaarde van deze techniek voor de oncologie is. “De afgelopen tien jaar hebben we grote ontwikkelstappen gezet in radiotherapie”, zegt hij, “maar we hebben nog steeds problemen. De tumor is niet altijd goed in beeld te brengen voor de behandeling, zodat we voorafgaand vaak CT-markers moeten plaatsen. Bovendien was tijdens de bestraling de grens tussen de tumor en het gezonde weefsel niet zichtbaar. We maakten een behandelplan voor tien, twintig of dertig bestralingen dat we vervolgens volledig uitvoerden. Met MRIdian kunnen we tijdens de bestraling de tumor exact volgen. We kunnen dus veel gerichter radiotherapie bieden, waarbij we het gezonde omliggende weefsel kunnen ontzien. We hoeven geen markers meer te plaatsen. En we kunnen heel flexibel dagelijks het behandelplan aanpassen aan hoe de tumor reageert op de bestraling en hoe die dag de positie van de tumor en omliggende organen is.”
Onderzoek
Het oncologisch team van het VUmc Cancer Center Amsterdam volgde de ontwikkelingen rond MRIdian al een jaar of vijf. “De ervaring ermee is nog beperkt”, vertelt Slotman, “want het systeem waarover wij nu beschikken is pas het zesde in de hele wereld. De VS hebben er vier, Zuid-Korea heeft er één en de meeste hiervan zijn in het afgelopen jaar geplaatst. De eerste indrukken vanuit de VS zijn dat de tijd per behandeling ruim twee keer zo lang is als die voor een gewone stralingssessie en dat meer nadruk heeft gelegen op het aantonen dat de techniek voor heel veel indicaties toepasbaar is dan op de vraag in welke situaties het tot een beter resultaat leidt. Wij zullen ons vooral gaan richten op onderzoek naar die meerwaarde. Wat we al weten, is dat de techniek goed toepasbaar is bij pancreaskanker, prostaatkanker en centrale longtumoren, vooropgesteld dat geen sprake is van uitzaaiingen. We verwachten dat we bij deze tumoren nauwkeuriger kunnen bestralen en dat we daardoor grotere doses kunnen toepassen met geringere bijwerkingen. Verder maakt de techniek het goed mogelijk niertumoren te bestralen. Dit gebeurt tot op heden in het algemeen niet, omdat rondom de nieren kritische structuren liggen die zonder de toepassing van MRIdian niet goed in beeld te brengen zijn, Mét MRIdian kan dit wel, zodat gerichte bestraling mogelijk wordt. De techniek is dusdanig geavanceerd dat de bestraling automatisch stopt als die in de buurt komt van de omliggende kritische structuren. De software herkent die als je die vooraf intekent.”
Een ander aandachtsgebied betreft uitzaaiingen in de lever. Hiervoor is weliswaar nu al stereotactische behandeling mogelijk, maar daarbij moeten eerst goudmarkers worden ingebracht. Met MRIdian is dit niet meer nodig, zodat de behandeling patiëntvriendelijker wordt. En als laatste belangrijke groep zijn er de oligometastasen. Slotman: “Hierbij is bestraling waardevol omdat die een vrij lange ziektevrije overleving kan bieden. Die bestraling kan met MRIdian veel nauwkeuriger worden uitgevoerd.”
Samenwerking
Toepassing van MRIdian vereist samenwerking. De laboranten voeren de bestralingen uit en de klinisch fysici zijn verantwoordelijk voor de kwaliteitscontrole, maar de artsen zijn ook veel actiever betrokken bij de bestralingen zelf. “Zij moeten altijd aanwezig zijn bij de bestraling die onder geleide van MRIdian plaatsvindt, omdat sprake is van voortdurend nieuwe beeldvorming op basis waarvan on the spot vervolgbeslissingen in het bestralingsprogramma moeten worden genomen”, zegt Slotman. “We hebben de afgelopen tien, vijftien jaar, bijvoorbeeld bij de introductie van stereotactische bestraling, laten zien snel en goed nieuwe technieken te kunnen implementeren. Juist daarom willen de fabrikant en de Amerikaanse ziekenhuizen die de techniek al gebruiken graag dat we zo snel mogelijk met ons onderzoek naar de meerwaarde van toepassing van MRIdian voor de genoemde tumorsoorten beginnen. In de VS vindt uiteraard ook onderzoek plaats, maar de introductie van nieuwe technieken is daar meer technisch gedreven. Bij ons is het echt een geïntegreerde aanpak waarbij de medisch specialisten en de klinisch fysici heel nauw samenwerken. De introductie van MRIdian past in die lijn en bevestigt de positie van Nederland als land dat op het gebied van onderzoek naar radiotherapie internationaal heel hoog aangeschreven staat.”
Het planningsstation voor MRIdian is al in de zomer van 2015 geïnstalleerd in het VUmc Cancer Center Amsterdam. Al het voorbereidend werk is inmiddels achter de rug, ook de trainingen en het schrijven van de protocollen. “We hopen snel ervaring op te bouwen en dus de behandeltijd terug te brengen”, zegt Slotman. “Daarnaast ligt de focus op het bepalen welke patiënten voordeel hebben van deze techniek. Een beperkt aantal patiënten met de juiste indicatie is al op de hoogte en wordt dus al ingepland voor behandeling. De publiciteit over de ontwikkeling heeft al tot veel vragen van patiënten geleid, maar daar hebben we uiteraard terughoudend op moeten reageren. Op termijn verwacht ik echter zeker dat we met MRIdian als ziekenhuis een nieuwe modaliteit kunnen bieden waarmee we meer patiënten nog beter kunnen behandelen. Verwijzingen van patiënten geschieden overigens altijd in goed overleg met de verwijzer en duidelijke afstemming over de verdere behandeling. Op termijn zal de techniek natuurlijk ook breder beschikbaar komen voor Nederland. De investering is fors, maar dit is wel de toekomst.”
Drs. Frank van Wijck, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2016 vol 7 nummer 3
DEEL DIT ARTIKEL:
