Een onderzoek moet gaan uitwijzen of de inzet van een praktijkondersteuner huisartsenzorg (POH) oncologie in de huisartsenpraktijk de kwaliteit van leven bij oncologische patiënten in de thuissituatie verbetert. Junioronderzoeker Charlotte Maas, MSc, (Erasmus MC, Rotterdam), en POH oncologie Simone Breedvelt (huisartsenpraktijk De Heer, van Gorcum en Bom, Nieuwerkerk aan den IJssel) lichten het onderzoek toe.
Een POH oncologie is een fenomeen dat in Nederland in opkomst is. “We liepen er in de praktijk tegenaan dat patiënten in de tweede lijn veel afspraken hadden en in de eerste lijn vaak buiten beeld waren. Wie zorgt er voor deze patiënten als ze na een intensief behandeltraject weer terugkeren in het dagelijkse leven en dan worden geconfronteerd met de gevolgen van hun ziekte en behandeling? Daarom hebben we met een aantal POH’s oncologie – de zogenoemde ‘Koplopers’ – het initiatief genomen om specifiek oncologische patiënten in de eerste lijn te gaan begeleiden en te onderzoeken wat de meerwaarde van deze begeleiding is. We dienden een projectaanvraag in bij Rijnmond Dokters – een organisatie waarbij meer dan 300 huisartsen uit de regio Rotterdam zijn aangesloten – en kregen hiervoor goedkeuring”, vertelt Simone Breedvelt.
“Alle patiënten met een nieuwe oncologische diagnose benaderen we proactief, waarbij we aanbieden om hen in de eerste lijn te begeleiden. Dat kan in de vorm van een consult in de praktijk. Ook ga ik thuis bij patiënten langs om te kijken hoe het gaat. Een voorbeeld was een vrouw met uitgezaaid longcarcinoom die in het Erasmus MC te Rotterdam een uitgebreid traject van bestralingen en chemotherapie onderging. Ze werd vergeetachtig en kreeg haaruitval. Haar man had hier erg veel moeite mee. We hebben haar en haar man tot het einde toe kunnen begeleiden.”
Toolbox
De precieze invulling van de rol van de POH oncologie was nog even zoeken toen ze in 2019 begon als POH oncologie, zegt Breedvelt. “Toen heb ik bij collega’s gepolst hoe zij hun werkzaamheden uitvoerden om niet zelf het wiel opnieuw te hoeven uitvinden. Vervolgens ben ik met de Stichting Optimale Ondersteuning bij Kanker (OOK) in contact gekomen en we hebben in gezamenlijkheid een protocol voor deze functie geschreven en een toolbox gemaakt (zie Kader). De insteek van de POH oncologie is dat deze proactieve zorg levert – de juiste zorg op de juiste plek – en dan vooral op het juiste moment en met voldoende tijd. Dit ontlast de huisarts en verbetert de kwaliteit van de eerstelijnszorg, doordat er meer tijd besteed kan worden aan de oncologische patiënt. Overigens is de zorg voor oncologische patiënten slechts een deel van mijn taak als POH, ongeveer vier uur op een normpraktijk van 2.200 tot 2.300 patiënten. Ik zorg ook voor ouderen en mensen bij wie sprake is van een cardiovasculair risico.”
Symposium
De aandacht voor oncologische zorg in de eerste lijn is toegenomen na een symposium – ‘Ondersteuning bij kanker Samen naar beter! – van de Stichting OOK in 2019. Tijdens dat symposium vond de presentatie plaats van de uitkomsten van quickscans die deze stichting uitvoert in ziekenhuizen. Daaruit bleek dat screening bij oncologische patiënten niet altijd plaatsvindt. Ook krijgen lang niet alle patiënten een gesprek over de gevolgen van kanker en de behandeling hiervan. Verder is er onvoldoende kennis over het aanbod van ondersteunende zorg binnen, maar vooral ook buiten het ziekenhuis. Slechts weinig patiënten krijgen een verwijzing naar passende ondersteuning.
Tijdens dit symposium kwam naar voren dat deze conclusies eigenlijk ook golden voor de eerste lijn. Dat leidde ertoe dat vanuit de stichting ook het project ‘De Koplopers’ is ontstaan, waarin onder andere een aantal POH’s oncologie aan de slag gingen met de ontwikkeling van de genoemde toolbox. Dit is een hulpmiddel waarmee een POH oncologie ondersteuning bij kanker in de huisartsenpraktijk gestructureerd vorm kan geven. Binnen de huisartsenpraktijken die aangesloten zijn bij De Koplopers, lopen projecten/pilots waarin gekeken wordt wat de POH oncologie aan meerwaarde biedt.1
Onderzoek
Een van die pilots loopt in een aantal huisartsenpraktijken die aangesloten zijn bij Rijnmond Dokters, onder meer in de praktijk waar Breedvelt werkt. Aan deze pilot wordt een onderzoek gekoppeld dat hopelijk gaat aantonen dat een POH oncologie daadwerkelijk bijdraagt aan de kwaliteit van leven van oncologische patiënten. Dit onderzoek gaat Charlotte Maas uitvoeren, onder begeleiding van prof. dr. Agnes van der Heide, hoogleraar Medische besluitvorming en zorg rond het levenseinde, en dr. Wendy Oldenmenger, senior onderzoeker interne oncologie. Maas doet dit in deeltijd naast haar werk als verpleegkundig specialist in een huisartsenpraktijk in het Zeeuwse Axel.
“Financiering van dit onderzoek gebeurt vanuit het innovatiefonds van Rijnmond Dokters. Het werk van de POH oncologie wordt nog niet structureel vergoed door zorgverzekeraars, in tegenstelling tot dat van POH’s op het gebied van bijvoorbeeld COPD, astma of diabetes. Daarom willen we de toegevoegde waarde van een POH oncologie aantonen”, zegt Maas. “In mei 2023 ben ik met dit onderzoek gestart. In september gaan we de interviews en vragenlijsten afnemen. In februari 2024 hopen we de dataverzameling rond te hebben en tegen de zomer van 2024 verwachten we de resultaten te kunnen publiceren. Aan het onderzoek doen vijf praktijken mee waarin een POH oncologie werkt. Via die praktijken willen we 200 tot 250 patiënten includeren. Daarnaast doen er nog zeven praktijken mee als controle, waaruit we 280 tot 350 patiënten willen includeren. Het onderzoek vindt plaats volgens de mixed method, wat wil zeggen dat we de invloed op de kwaliteit van leven zowel kwantitatief als kwalitatief willen evalueren. Naast bepaling van de kwaliteit van leven van de deelnemende patiënten, gaan we vijf POH’s oncologie, twaalf huisartsen en ongeveer vijftien patiënten uitgebreid interviewen over de ervaringen die ze hebben opgedaan met oncologische begeleiding vanuit de eerste lijn.”
Spin in het web
Ook al is het nog afwachten of de onderzoeksresultaten dit gaan bevestigen, toch ziet Breedvelt in de praktijk duidelijk een toegevoegde waarde van de POH oncologie. “Een plus is bijvoorbeeld dat patiënten niet uit beeld raken. Verder ontzorgt deze POH de huisarts. Je kunt ook vroegtijdig problemen signaleren. Zo kwam ik bijvoorbeeld bij een oncologische patiënt die sterk was afgevallen en de mantelzorger zag de verdere verzorging niet meer zitten. Ik ben blij dat ik die situatie onder ogen kreeg en hulp kon inzetten. Als POH oncologie zie ik mezelf als een soort spin in het web om ook andere zorgverleners in de eerste lijn in te schakelen, zoals een gespecialiseerde fysiotherapeut. De kern van mijn oncologische werkzaamheden ligt bij de periode na de behandeling, zoals patiënten die adjuvant behandeld zijn en daarna weer verder willen met hun leven, en bij de palliatieve fase. Daarin hebben we ook aandacht voor de naasten. Ook hebben we nauw contact met hospices. Verder is samenwerking met de tweede lijn belangrijk. Met bijvoorbeeld casemanagers in het ziekenhuis heb ik korte lijnen. Het is mooi om elkaar als zorgverleners uit de eerste en tweede lijn aan te vullen om zo optimale en continue zorg voor oncologische patiënten te kunnen realiseren.”
Referentie
1. Protocol/toolbox voor POH oncologie. Te verkrijgen via www.stichting-ook.nl/ondersteuning-bij-kanker-poh/
Drs. Marc de Leeuw, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2023 vol 14 nummer 5
DEEL DIT ARTIKEL:
Wat zijn de taken van een POH oncologie?
Vanuit de Stichting OOK is samen met een aantal verpleegkundigen vanuit de praktijk een protocol en een toolbox ontwikkeld die POH’s oncologie helpen om oncologische zorg in de eerste lijn gestructureerd vorm te geven.1 In de toolbox worden onder meer de taken van de POH oncologie beschreven: