De huidige oncologische zorg schiet tekort als het gaat om het verminderen van de psychologische stress die de ziekte veroorzaakt, stelde dr. Gary Rodin (Toronto, Canada) tijdens de Oncologiedagen voor Nederland en Vlaanderen 2019. De mede door hem ontwikkelde CALM-therapie helpt zorgverleners de psychologische stress bij patiënten (en hun naasten) te verminderen.
Mensen met (vergevorderde) kanker worden zodanig opgeslokt door hun ziekte dat zij vergeten ‘te leven’, stelt Gary Rodin. “Ze zijn druk bezig met hun behandeling, met hun dagelijkse symptomen. Hun hele leven staat in het teken van de behandeling van kanker. Ook de zorg is vooral gericht op de lichamelijke aspecten van de ziekte: de therapiekeuze, de MRI-uitslagen en andere uitslagen, de ernst van symptomen, enzovoort. Veel minder aandacht - en tijd - is er voor de psychische ondersteuning van de patiënt.” Hij verwijst naar een Amerikaanse studie die laat zien dat 87% van de oncologische patiënten in de eindfase van het leven behoefte heeft aan geestelijke ondersteuning, maar dat minder dan 10% die ondersteuning daadwerkelijk krijgt aangeboden door hun oncologen en/of oncologisch verpleegkundigen.1
In dat kader wijst hij ook op een Duitse meta-analyse waaruit blijkt dat de mate van empathie van medici ten opzichte van patiënten afneemt gedurende de opleiding.2 “Vaak wordt gezegd dat er geen budget is voor psychische ondersteuning. Vreemd, want dit is de goedkoopste interventie die er bestaat. Sterker nog, vroege psychische ondersteuning bespaart geld en leidt zelfs tot een langer leven. Onder andere doordat dit leidt tot minder overbehandeling met chemotherapie in de eindfase van het leven.3”
Anders dan bijvoorbeeld op het gebied van pijnbestrijding bestond er tot voor kort geen systematische benadering van psychologische ondersteuning voor patiënten (en hun naasten) in de palliatieve fase van de ziekte. Dit zette Rodin en collega’s aan tot het ontwikkelen van de CALM-therapie, waarbij CALM staat voor (Managing) Cancer And Living Meaningful.4,5 “De therapie bestaat uit drie tot zes sessies, gegeven in een half jaar tijd, en bestrijkt vier domeinen: het omgaan met de ziekte, het gesprek daarover met de zorgverleners en het nemen van beslissingen ten aanzien van de behandeling; veranderingen in het ‘zelf’ en in de verhouding tot anderen door verlies van onafhankelijkheid en autonomie; geestelijk welzijn en zingeving; en gedachten over het sterfproces. Deze onderwerpen komen ter sprake in gestructureerde, maar op maat gemaakte gesprekken met de patiënt door een getrainde zorgverlener: doorgaans een psycholoog, een oncoloog of een verpleegkundige.”
Om de mate van angst ten aanzien van overlijden in kaart te brengen ontwikkelden Rodin en collega’s de DADDS (death and dying distress scale).6 Inmiddels is de meerwaarde van de CALM-therapie ten opzichte van de standaardzorg aangetoond in een gerandomiseerd onderzoek onder 305 oncologische patiënten met een levensverwachting van twaalf tot achttien maanden.7 “De studie toonde dat het toepassen van de CALM-therapie leidde tot minder depressieve klachten bij de patiënten, tot een betere communicatie tussen patiënten en zorgverleners, en patiënten in staat stelde zich beter te uiten over en voor te bereiden op hun overlijden.”
Inmiddels spant Rodin zich in om de CALM-therapie via het Global Institute of Psychological, Palliative and End-of-life Care (GIPPEC) - waarvan hij directeur is - wereldwijd uit te dragen. “We trainen inmiddels in meer dan vijftien landen zorgverleners.” In Nederland hebben inmiddels het Antoni van Leeuwenhoek, Amsterdam, en het UMC Groningen de CALM-therapie opgepakt. Via de Nederlandse eQuiPe-studie - een in 2017 vanuit IKNL gestarte studie naar de kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg zoals patiënten met gevorderde kanker én hun naasten die ervaren - wordt de DADDS gevalideerd voor de Nederlandse situatie.8
Referenties
1. Balboni MJ, et al. J Clin Oncol 2013;31:461-7.
2. Neumann M, et al. Acad Med 2011;86:996-1009.
3. Hoerger M, et al. J Clin Oncol 2018;36:1096-102.
4. Nissim R, et al. Palliat Med 2012;26:713-21.
5. Managing Cancer And Living Meaningfully (CALM). Te raadplegen via www.gippec.org
6. Lo C, et al. J Pediatr Hematol Oncol 2011;33 (Suppl 2):S140-5.
7. Rodin G, et al. J Clin Oncol 2018;36:2422-32.
8. eQuipe-studie. Te raadplegen via www.iknl.nl
Dr. Marten Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2020 vol 11 nummer 1
DEEL DIT ARTIKEL:
