In de ziekenhuisapotheek van het OLVG in Amsterdam staat sinds enige tijd een kast van twee bij drie meter waarin een eenarmige robot snel en accuraat de dagelijkse antikankermedicatie klaarmaakt. “Apothekersassistenten komen zo minder in aanraking met toxische stoffen en hebben nu meer tijd voor andere belangrijke taken,” legt aios Ziekenhuisfarmacie drs. Tjerk Geersing uit. ”Bovendien maakt de robot hergebruik van medicatie mogelijk.”
Tjerk Geersing werd anderhalf jaar geleden aangesteld als projectapotheker in het OLVG: “Ziekenhuisapotheker dr. Mirjam Crul (vanaf november werkzaam in VUmc te Amsterdam) had al jarenlang interesse in een ‘cytostaticarobot’. Voor mij werd tijd vrijgemaakt om onder leiding van Crul en samen met de afdeling Inkoop en bouwzaken te zorgen dat we hier zo’n systeem zouden aanschaffen, valideren en implementeren.” Inmiddels is Geersing in opleiding tot ziekenhuisapotheker, maar blijft de komende jaren fungeren als aanspreekpunt voor zaken betreffende de robot. “Er is een beperkt aantal systemen op de markt en wij hebben als eerste in de Benelux een robot geïmplementeerd voor cytostaticabereiding, waarbij we hebben gekozen voor de APOTECAchemo van het Italiaanse bedrijf Loccioni. In het OLVG noemen we haar Kymo. Ze werkt gravimetrisch, dus op basis van wegen in plaats van het bekijken van volumeschalen door een apothekersassistent. We verwachten hierdoor dat de robot nauwkeuriger werkt, waarbij het foutpercentage op het eindverslag wordt weergegeven. Bij overschrijding van de 10% geeft Kymo op het etiket aan dat de bereiding onbruikbaar is, iets dat we tot op heden trouwens nog niet hebben gezien.”
Soepele robotarm
In de carrousel binnen de robotkast kunnen negen bereidingen worden opgeslagen. Er is dus één medewerker nodig die het systeem continu vult met de geneesmiddelen, infuuszakken en injectiespuiten (en ook de klaargemaakte spuiten en zakjes weer uitlaadt). De computergestuurde robotarm pakt behendig de spuiten, selecteert de benodigde medicijnflacons, mixt ingrediënten, schudt en vult de spuiten, zakken en elastomeerpompen. Na het inladen zijn er diverse controles: het gewicht en de hoogte van de flacons wordt gecheckt en er wordt zelfs gebruikgemaakt van identificatie middels fotoherkenning. Ook de barcodes op de infuuszakken worden van te voren gescand. Geersing: “Nadat de robot iets heeft opgelost, toont die de flacon nog even aan de apothekersassistent, die moet bevestigen of het inderdaad volledig is opgelost.”
Veiliger en zuiniger
Kymo vormt een extra barrière tussen toxische stoffen en de apothekersassistenten en minimaliseert zo niet alleen de kans dat de oplossingen worden besmet met micro-organismen (al is dat geen probleem dat speelt in de apotheek van het OLVG), maar voorkomt ook dat men per ongeluk met deze stoffen in aanraking komt. Het personeel krijgt nu ook meer tijd om de aandacht te richten op de complexere bereidingen. Bovendien zit men nu minder frequent in een bepaalde houding repeterende handelingen te verrichten en die geven nogal eens gewrichtsklachten.”
Een ander potentieel voordeel is dat een medicijnflacon na gebruik kan worden ‘hergebruikt’ voor een andere bereiding, zodat de inhoud ervan volledig wordt benut. “De flacons worden door de robot aangeprikt met fijnere naalden dan die bij handmatige bereidingen worden toegepast, wat de microbiologische houdbaarheid enorm verlengt. We hebben aangetoond dat als we zo’n flacon aan het einde van de dag uit de robotkast halen en afgeseald in de koelkast zetten, we deze tot een week daarna kunnen hergebruiken, tenzij er sprake is van een relatief korte chemische houdbaarheid.”
Informatiesysteem
De laatste jaren is er volgens Geersing een toename van het aantal bereidingen van cytostatica. Per jaar bereidt de apotheek van het OLVG zo’n 13.000 chemotherapietoedieningen, waaronder ook in toenemende mate monoklonale antilichamen. Het vergt allemaal een zeer hoge nauwkeurigheid. Voor de robot live kon gaan zijn veel tests uitgevoerd. Onder andere het aseptisch proces, de chemische contaminatie en de koppeling met Epic zijn gevalideerd. Onlangs is Kymo kleinschalig van start gegaan om voor het OVLG locatie West vijftien tot achttien spuiten en infusiezakjes per dag te bereiden. Geersing: “Het robotsysteem is gekoppeld aan het ziekenhuisinformatiesysteem Epic: hierin worden de kuren voorgeschreven en tevens vindt in dit systeem de toedieningsregistratie plaats door het scannen van het zakje of de spuit aan het bed van de patiënt. Op deze manier weet Epic ook exact welke hoeveelheden er van de flacons zijn gebruikt en moeten worden gedeclareerd. Vanaf volgend jaar kan Kymo ook voor onze patiënten in OLVG locatie Oost cytostatica klaarmaken door de overgang op Epic Beacon. Dan krijgen we er per dag veertig tot zestig zakjes of spuiten bij.”
Geersing noemt het een uniek en innoverend project. Het was een bijzondere ervaring om de robot in nauwe samenwerking met de fabrikant te valideren en in het OLVG te implementeren.”
Dr. Jan Hein van Dierendonck, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2017 vol 8 nummer 6
DEEL DIT ARTIKEL:
